Muzeum Historyczno – Techniczne Peenemünde

Niecałą godzinę jazdy samochodem dzieli Świnoujście od miejsca, które stało się kolebką dla kosmicznej odysei. W niemieckim Peenemünde na wyspie Uznam narodziła się wielka technologia rakietowa, będąca matką pierwszego lotu załogowego statku kosmicznego na księżyc. Historia ta ma jednak i ciemną stronę, tę haniebną oraz przeklętą, w której nauka razem z techniką posłużyły ludziom do zbrodni przeciwko ludzkości.

Trwa II wojna światowa. Szala zwycięstwa przechyliła się w kierunku aliantów. Niemcy panicznie potrzebują nowej broni, która pozwoli odwrócić losy tej wojny. Nie chodzi o zwykłą broń, tylko o tę „cudowną”, nazwaną „wunderwaffe”. I taka broń się pojawia, jest jednak za późno, aby zmieniła bieg wydarzeń.

Niejaki dr Wernher von Braun, niemiecki konstruktor rakiet, w czasie II wojny światowej opracował technologię pocisków balistycznych dla nazistów, po wojnie dla Amerykanów. Był członkiem NSDAP oraz oficerem SS. Po wojnie oddał się ze swoim zespołem w ręce Amerykanów.

W USA został dyrektorem Centrum Lotów Kosmicznych imienia George’a C. Marshalla – ośrodka NASA zajmującego się głównie napędem rakietowym. To głównie jego wiedza i doświadczenia doprowadziły w lipcu 1969 do wylądowania Neila Armstronga ze swoim zespołem na księżycu.

Tym samym sukces misji Apollo 11 stał się urzeczywistnieniem życiowego celu von Brauna i zarazem osiągnięciu przewagi w „kosmicznym wyścigu o dominację” Amerykanów nad ZSRR. Dla wielu mieszkańców USA stał się bohaterem, jednak cień przeszłości cały czas wisiał nad byłym nazistą. Byli więźniowie przymusowi kipieli ze złości na brak rozliczenia von Brauna za jego pracę dla III Rzeszy i wkład w śmierć wielu ludzi pracujących przy produkcji „wunderwaffe” oraz tych, którzy zginęli w wyniku jej rażenia. Nie ma żadnej wątpliwości, że celem nadrzędnym von Brauna było stworzenie niezwykłej broni masowego rażenia dla Hitlera. Dzięki temu miał dostęp do najnowocześniejszego ośrodka badawczego, wielkich funduszy i tysięcy więźniów, którzy każdego dnia tracąc zdrowie lub życie realizowali dziecięce marzenie „ojca pierwszej rakiety” na świecie.

Co ciekawe, von Braun został nawet doradcą technicznym Walta Disneya, i brał udział przy tworzeniu trzech filmów o kosmosie! Celem filmów było zobrazowanie jak wysoko może wznieść się człowiek dzięki technice.

Po II wojnie światowej rozpoczął się okres zimnej wojny. Przechwyceni naukowcy oraz technicy rozpoczęli swój udział w zbrojnym wyścigu USA i ZSRR o dominację militarną na świecie oraz w kosmosie.

W miejscu gdzie Wernher von Braun wraz ze swoim zespołem pracowali nad śmiercionośną bronią dla Hitlera, powstało w 1991 roku Muzeum Historyczno – Techniczne Peenemünde. Muzeum mieści się w budynku dawnej elektrowni i obejmuje mały fragment terenu po dawnym nazistowskim Wojskowym Ośrodku Badawczym. W latach 1936 – 45 WOB w Peenemünde był najnowocześniejszym ośrodkiem technologicznym na świecie. W sąsiedztwie Wojskowego Ośrodka Badawczego trwały prace przy latających pociskach, które prowadzili Niemcy w Zakładzie Doświadczalnym Lotniczych Sił Zbrojnych – Luftwaffe.

Do budowy ośrodka wykorzystano niewolniczą pracę więźniów obozu koncentracyjnego, jeńców wojennych oraz robotników przymusowych – liczną grupę stanowili tutaj Polacy.

Już po zbudowaniu ośrodka, pracowało w nim aż 15 tys. osób! Oczywiście w dużej większości byli to więźniowie, jeńcy oraz robotnicy przymusowi.

Jedna z ekspozycji przedstawia losy ludzi rzuconych w wir przesiedleń i zniewolenia. Niemcy pozbawiali ich domu, godności i życia, zmuszając do niewolniczej pracy za głodowe racje żywnościowe.

Piętnaście tysięcy pracowników musiało poruszać się po wielkim obszarze ośrodka i w tym celu wybudowano tu linię kolejową z pociągami, które służyły także do transportu materiałów oraz surowców. Pociąg osobowy linii kolejowych Penemünder Werkbahn był używany w latach 1943 – 1978. Kolej zawierała 13 stacji. W trakcie II wojny światowej Polacy mogli korzystać tylko z ostatniego wagonu i to za zgodą.

Najważniejszym przesłaniem Muzeum Historyczno – Technicznego Peenemünde jest uzmysłowienie wszystkim gościom jak coś wartościowego dla całej ludzkości może stać się przyczyną jej zagłady. Przykład Peenemünde ukazuje dobitnie ambiwalencję zastosowania stworzonej tu technologii. Warto w tym miejscu zadać sobie pytanie – czy w imię rozwoju nawet najwyższej technologii dającej ogromny „skok” dla ludzkości, można poświęcić życie choćby jednego człowieka?

W sąsiednim Zakładzie Doświadczalnym Lotniczych Sił Zbrojnych – Luftwaffe – opracowano latający pocisk – Fieseler Fi-103 – samolot bezzałogowy, nazywany potocznie V-1. Był on wyposażony w pulsacyjny silnik, bojową głowicę i automatyczne sterowanie, dające możliwość lotu po wyznaczonej trasie. Był prekursorem współczesnych dronów.

Fieseler Fi-103 do startu potrzebował wyrzutni lub samolotu, który był jej nośnikiem.

Na terenie muzeum ustawiono zrekonstruowaną wyrzutnię rurową „Walter”. Składa się ona z ośmiu odcinków zwanych „strzałami” – każda ma długość 6 metrów, i jest podparta na 8 podporach z krat stalowych. Całość konstrukcji mierzy 48 metrów i ma końcową wysokość 5 metrów.

Muzealna wyrzutnia została odnaleziona przez aliantów we Francji, następnie trafiła na wyspy gdzie posłużyła do celów testowych, po czym przez muzeum w Holandii do Peenemünde. Obecnie można obejrzeć jej konstrukcję z bliska.

Pierwsze bombardowanie pociskami V-1 przeprowadzono w czerwcu 1944 roku. Z racji niewielkiej celności, latająca bomba nadawała się do ataków na duże miasta, gdyż wówczas mogła wyrządzić starty. Głównym celem dla V-1 był Londyn. W ten sposób Niemcy chcieli „odegrać” się za alianckie bombardowania niemieckich miast. W późniejszym okresie V-1 atakowały miasta w Belgii i Francji.

Z wyprodukowanych około 30 tys. pocisków, ponad 20 tys. zostało użytych w celach bojowych (z tego ponad 18 tys. dotarło do celu). Niemiecka ofensywa na Anglię nigdy nie dorównała poziomowi ilości ton bomb zrzuconych przez aliantów na terytorium Niemiec. Ilość osób, które straciły życie w wyniku działania V-1, była niższa do liczby ludzi, którzy zmarli przy procesie produkcyjnym.

Poniżej pozostałości po nrd-owskim punkcie transferu 110 kV. Elektrownia została oddana do użytku w 1953 roku i oddawała energię elektryczną do sieci publicznej – w tym właśnie miejscu następował transfer.

Rakieta pionowego startu o oznaczeniu V-2 („Aggregat 4”) to dzieło zespołu Wernhera von Brauna. Po raz pierwszy w historii ludzkości obiekt stworzony przez człowieka przekroczył linię Karmana (umownie 100 km n.p.m.), wlatując w przestrzeń kosmiczną. Gdyby nie przeznaczenie rakiety, byłaby to fantastyczna wiadomość dla całej ludzkości. Jednak prawdziwym celem tych badań i stworzonej technologii było niszczenie i zabijanie ludzi. Hitler i jego poplecznicy widzieli w niej upragnioną broń, dzięki której przechylą szalę zwycięstwa na korzyść III Rzeszy. Kto wie dzisiaj jakie byłyby losy II wojny światowej, gdyby naziści mieli więcej czasu… .

Masową produkcję rakiet V-2 Niemcy uruchomili w październiku 1943 roku. Tak jak w przypadku V-1, ze względu na dużą niedokładność trafiania w cel, V-2 mogła służyć do niszczenia większych aglomeracji miejskich.

Kiedy czuć było koniec wojny, a wojska alianckie brnęły do przodu przez Niemcy, Wernher von Braun oraz jego brat Magnus oddali się w ręce Amerykanów, licząc, że będą mogli kontynuować badania i rozwijać dotychczasową wiedzę o rakietach i lotach w kosmos. Ci zaproponowali współpracę na którą von Braun się zgodził. W ramach operacji „Paperclip” został przetransportowany wraz z ponad kilkuset osobowym zespołem ludzi do USA. Tam rozpoczęły się prace mające na celu przyszły lot w kosmos.

Sukces misji Apollo 11 i rakiety Saturn V stały się zwieńczeniem dziecięcych marzeń von Brauna. W Ameryce był on jednym z najsłynniejszych naukowców. Tłumacząc się ze swojej haniebnej przeszłości wyjaśniał, że mundur SS miał na sobie tylko raz, a przynależność do nazistowskiej partii była konieczna, ze względu na duże zainteresowanie prowadzonymi przez niego badaniami. Gdyby nie przystał na współpracę z hitlerowcami, wówczas cały jego dorobek życiowy poszedłby na marne.

Dzisiejsze Muzeum Historyczno – Techniczne Peenemünde zostało utworzone w budynku dawnej elektrowni i pozostałościach po ośrodku badawczym, który został zbombardowany przez bombowce RAFu w sierpniu 1943 roku. W ramach operacji „Hydra” do nalotu na ośrodek w Peenemünde ruszyło blisko 600 brytyjskich samolotów. Straty w ośrodku były ogromne. Z 80 budynków zniszczeniu uległo 50. W wyniku nocy i złej widoczności bomby trafiały także w baraki więźniów i robotników przymusowych. Zginęło wówczas ponad 700 osób. Zginął także dr Walter Thiel – główny konstruktor silników rakietowych. Brytyjczycy stracili 40 samolotów, w wyniku niemieckiej obrony przeciwlotniczej.

Dzięki bombardowaniu ośrodka, program produkcji rakiet V-2 został opóźniony, a Niemcy zostali zmuszeni do rozproszenia „zakładów” produkcyjnych. Bezcenne dla tej operacji były informacje i pomoc wniesiona przez żołnierzy Armii Krajowej. Niestety po zakończeniu wojny o tej pomocy jakoś zapomniano… .

Po bombardowaniu Hitler nakazuje przeniesienie produkcji V-2 do wydrążonych sztolni na przedgórzu Harzu w środkowych Niemczech. Siłą roboczą byli więźniowie niemieckiego obozu koncentracyjnego Mittelbau-Dora. Warunki ich niewolniczej pracy były bardzo ciężkie – praktycznie spędzali cały czas pod ziemią w sztolniach, bici i niedożywieni. Szacuje się, że zginęło wówczas około 20 tys. ludzi!.

Muzeum Historyczno – Techniczne Peenemünde obejmuje budynek dawnej elektrowni, w której urządzono wystawę poświęconą budowie i funkcjonowaniu elektrowni oraz jej historii od czasu budowy do upadku NRD w roku 1990, a także taras widokowy na dachu elektrowni, wartowni, sortowni, suwnicy bramowej z młynkiem i ekspozycji napowietrznej.

Prace nad rozwojem „broni odwetowej” i jej produkcja pochłaniały duże ilości energii elektrycznej. W tym celu zbudowano dużą elektrownię – powstała w 2,5 roku przy wykorzystaniu pracy robotników przymusowych. Od roku 1942 wytwarzała 30MW energii elektrycznej. Była wówczas najnowocześniejszą elektrownią w Europie. Po wojnie została wykorzystana do „produkcji prądu” dla nowego państwa NRD. Ten proces trwał aż do upadku Niemiec Wschodnich w 1990 roku.

Obok sortowni znajduje się ekspozycja napędu pochodzącego ze statku. Silnik, wał napędowy i śruba to podstawowe jego elementy.

Stała część ekspozycji ukazuje historię niemieckiej technologii rakietowej od jej początków w latach ’20, prac badawczo – rozwojowych w ośrodku w Peenemünde (pocisk manewrujący Fi103/„V1” oraz rakieta A4/„V2”), produkcji seryjnej rakiet w Mittelbau-Dora i wykorzystaniu ich do zbrodniczych celów.

W budynku muzeum zabezpieczono pozostałości dawnych sprzętów elektryczno – energetycznych, wchodzących w skład infrastruktury elektrowni.

Część ekspozycji dotyczy okresu po II wojnie światowej, kiedy to nastąpił wyścig zbrojeń w ramach zimnej wojny. To także czas pierwszych lotów w kosmos.

Trzy główne postacie związane z technologią rakietową w III Rzeszy (źródło wiedzy Wikipedia):

Walter Robert Dornberger – niemiecki generał brygady, „ojciec” programu rakietowego w III Rzeszy, doktor i inżynier; uczestnik I i II wojny światowej; komendant wojskowy ośrodka badań rakietowych w Peenemünde i szef rozwoju broni rakietowej Wehrmachtu, twórca wyrzutni rakietowej Nebelwerfer. Po wojnie pracował w USA.

Karl Heinrich Emil Becker – niemiecki inżynier broni i generał artylerii. Opowiadał się za ścisłymi powiązaniami wojska z nauką w celu zaawansowanego rozwoju broni. Był kluczowym zwolennikiem rozwoju niemieckiej rakiety jako broni, na co dostał zielone światło w 1929 roku. Interesował się rozwojem rakiet na paliwo stałe i ciekłe. Popełnił samobójstwo w 1940 roku, z powodu krytyki ze strony Hitlera.

Wernher von Braun – wspomniany wcześniej.

Oryginalny silnik, w tym wygięte śmigło bombowca Lancaster DV-202, który rozbił się w jeziorze Kölpin. Wyłowiony z jeziora. Anglicy w trakcie operacji „Hydra” stracili 40 samolotów.

W lipcu i sierpniu 1944 r. na Peenemünde zrzucili bomby Amerykanie. Do tego celu użyli swoich „latających fortec” B-17. Tym razem bomby spadły także na ośrodek doświadczalny Luftwaffe Peenemünde-Zachód, który nie był zidentyfikowany w czasie operacji „Hydra”.

Krzyż Gwoździ Coventry został wykonany z trzech dużych gwoździ ciesielskich więźby dachowej ze zniszczonej katedry w Coventry w Anglii. Katedra uległa zniszczeniu podczas niemieckich nalotów bombowych w listopadzie 1940 roku. Ówczesny proboszcz katedry Richard Howard zlecił wykonanie wówczas tego krzyża na rzecz pokoju i pojednania. Muzeum Historyczno-Techniczne Peenemünde otrzymało ten krzyż jako międzynarodowe miejsce spotkań i kultury działające na rzecz budowania pokoju w 2002 roku.

Ciekawą ekspozycją w formie szatni jest przedstawienie personelu biorącego udział w pracach ośrodka. Szafki w szatni podzielono wg grup społeczno – zawodowych pracujących w ośrodku Peenemünde i wybranych osób, które do nich należały.

Atomowa szachownica obrazuje zimnowojenny wyścig zbrojeń dwóch mocarstw USA i ZSRR. Zapoznajcie się z naszym artykułem o bombach atomowych w Polsce

Sterta porozrzucanych cegieł to wymowny obraz efektów użycia stworzonej w ośrodku broni masowej zagłady… .

Industrialne wnętrze budynku elektrowni posiada duże przestrzenie i eksponaty stworzone z dawnych jej urządzeń. Ich rozmiar robi wrażenie.

Za symboliczną opłatą można wjechać szklaną windą na dach budynku elektrowni. Z utworzonego na nim tarasu rozpościera się panoramiczny widok na całą okolicę. Widać stąd jak potężnych rozmiarów był obszar projektu Peenemünde.

Zobacz także: Szczawno Zdrój i sanatorium Göringa

Johannes „Hans” Plendl prowadził w Peenemünde badania nad systemami radarowymi. Był niemieckim pionierem radarów. Wynalazł m.in. systemy radarowe poprawiające celność bombardowań w trakcie nocnych nalotów. Oddał się także w ręce Amerykanów.

Technologia rakietowa stworzona w zakładach Peenemünde posiada dwa oblicza – pierwsze przeklęte, niosące śmierć i zniszczenie, drugie błogosławione, dające człowiekowi możliwość odkrycia czegoś do tej pory nieznanego, w tym przypadku zajrzenia w przestrzeń kosmosu.

Muzeum Historyczno – Techniczne w Peenemünde powołano nie dla hołdu stworzonej przez Niemców technologii, która jakby nie patrząc, pchnęła ludzkość na „wyższy” poziom rozwoju i pozwoliła na poznanie czegoś, co do tej pory było tylko nieosiągalne. Celem muzeum jest pokazanie światu jak wysoko rozwinięta nauka oraz technika, mogą być wykorzystane przeciwko ludzkości, ukazuje historię powstania i zastosowania tej „cudownej broni”, stworzonej do realizacji morderczych planów Hitlera.

Wystawy w muzeum są dokumentacją tego co powstało w Peenemünde, dzięki niewolniczej pracy więźniów obozów koncentracyjnych i robotników przymusowych. To także świadectwo pracy wybitnych naukowców, którzy świadomie dążyli do zbrodniczego celu, realizując swoje dziecięce marzenia… . Na koniec, jakby nic się nie stało, przeszli na stronę Amerykanów, otrzymując nowe życie i nowe możliwości do kontynuacji swoich badań. Nikt z nich nie został nigdy rozliczony za swoją zbrodniczą przeszłość w służbie dla Hitlera… .

W pobliżu odwiedźcie także radziecki okręt podwodny