Samochodem na wakacje.pl

Poznaj historię życia Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, losy Polski od czasów zaborów po odzyskanie niepodległości, a także dworek Milusin, w którym zamieszkała rodzina Piłsudskich

Muzeum w Sulejówku jest niezwykłe. Sama konstrukcja architektoniczna to swoisty majstersztyk inżynieryjny. Założeniem architektonicznym było stworzenie obiektu, który pomieści ogromną ilość eksponatów i multimediów, ale nie będzie wystawać w górę poza budynki stojące w Sulejówku. Zapadła decyzja o budowaniu muzeum w dół — pod ziemię!

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Wystawa stała została umieszczona na 2 poziomach w dół, na 11 metrach pod ziemią, na powierzchni 2 100 m kw. Do budowy wykorzystano najnowsze technologie i zużyto 5 tys. 600 m sześc., betonu architektonicznego.

Kształt i kolor budynku muzeum nie jest przypadkowy. Nawiązuje do okopów i barwy ziemi budowanych podczas I wojny światowej.

Wnętrze podziemne muzeum – chodnik pomiędzy poziomami. Na ścianach wyświetlane są materiały video o Marszałku i Polsce z tamtego okresu.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Do muzeum przyjeżdżają architekci z różnych stron świata, którzy podpatrują i uczą się, jak buduje się obiekty w dół — pod ziemię.

Kasztanka – ukochany koń Marszałka

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku składa się z 3 obiektów: nowoczesnego muzeum, dworku Milusin i willi Bzów. Dla zwiedzających udostępniono dwa pierwsze i je zwiedziliśmy.

Dworek Milusin znajduje się obok muzeum. Jego wnętrza zostały pięknie odtworzone.

Wnętrze dworku mogło zostać odtworzone dzięki zachowanej księdze inwentaryzacyjnej z 1936 r., w której doskonale skatalogowano każdą rzecz.

Książka inwentaryzacyjna dworku Milusin

Rodzina Piłsudskich przed dworkiem – nareszcie posiadali własny dom całoroczny

W jesieni 1932 r. Willa Bzów zmieniła swoje przeznaczenie. Rodzina Kamińskich, dotychczasowi właściciele, postanowili oddać ją w ręce Fundacji Oficerskich Domów Wypoczynkowych dla Upamiętnienia Dziesięciolecia Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Budynek zaczęto nazywać adiutanturą od odpoczywających w niej oficerów wojska polskiego.

Willa Bzów

Ideą powstania muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku jest przedstawienie jego niezwykłej osoby na tle ówczesnych wydarzeń historyczno-politycznych pod zaborami i odrodzeniu II Rzeczypospolitej i pierwszych latach jej niepodległości.

Józef Piłsudski z żoną i córeczkami

To muzeum, które opowiada o historii życia Marszałka Piłsudskiego epoce, w której żył, kulturze i trudom dnia codziennego na polskich ziemiach będących pod zaborami, a także o wartościach, za które walczył nasz ojciec i twórca Niepodległej. Wystawa w muzeum obejmuje okres od powstania styczniowego do końca życia Piłsudskiego, a także świadectwa pamięci o Marszałku w późniejszych latach.

Rosja przedstawiana w satyryczny sposób jako ośmiornica dusząca Polskę i Finlandię, sięgająca po Krym, Bałkany, Turcję, Persję oraz Tybet. Poważnie raniona przez Japonię w wyniku wojny rosyjsko – japońskiej w 1904-1905 roku. Co ciekawe armia Japonii posiadała wówczas mniejsze siły i doświadczenie bojowe, pomimo czego odniosła zwycięstwo! Przypomina to sytuację, w której armia Ukrainy potrafi stawić skuteczny opór rosyjskiemu najeźdźcy! Ówczesna klęska Rosji doprowadziła do niezadowolenia wśród jej mieszkańców i rewolucji w 1905 roku. Było to zarzewie rewolucji bolszewickiej w 1917 roku. Do Japonii wybrał się wówczas na rozmowy sojusznicze Józef Piłsudski.

Pierwszy poziom w muzeum zrobił na nas wrażenie — wszystko wokół jest takie nowoczesne i dizajnerskie. Wejście na poziom wystawowy poprowadzone jest w dół po schodach lub windą.

Wejście w dół na pierwszy poziom wystawowy

Przed wejściem spoglądamy na 3 zdjęcia z różnych etapów życia Aleksandry Piłsudskiej.

Trzy etapy życia Aleksandry Piłsudskiej

Wejście na wystawę stałą poświęconą Marszałkowi

Uchwycone sceny z nagrania video wyświetlane na wielkoformatowych ekranach.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Wystawa stała jest wyjątkową opowieścią o Józefie Piłsudskim i epoce, w której żył. Składa się z pięciu części poświęconych kolejnym okresom życia i działalności Marszałka — Ziuk, Wiktor, Komendant, Naczelnik, Marszałek. Odwiedzający otrzymują audioprzewodnik do odsłuchiwania poszczególnych historii z ekspozycji muzeum.

Ziuk – pierwszy okres życia Józefa Piłsudskiego

Jedna z wielu ekspozycji datowanych na okres Ziuka. Ta „sukieneczka” dziecięca to odzienie Józefa podczas chrztu świętego.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Józef Piłsudski urodził się 5 grudnia 1867 r. w Zułowie na Wileńszczyźnie, w zaborze rosyjskim. Jego dzieciństwo ukształtowało się w patriotycznej atmosferze domu rodzinnego. To właśnie tam, pod opieką matki, Marii z Billewiczów, zaszczepiła się w nim miłość do polskiej historii i literatury, zwłaszcza romantycznej. Kochał dzieła Juliusza Słowackiego.

Juliusz Słowacki był ukochanym pisarzem Marszałka

Od matki przejął również fundamentalne wartości, takie jak poczucie godności, honor, odwaga, uczciwość, a przede wszystkim dążenie do wolności ojczyzny — Polski.

Legenda Powstania Styczniowego oraz tajny Rząd Narodowy miały ogromny wpływ na młodego Piłsudskiego. Jego ojciec, Józef Wincenty Piłsudski, pełnił funkcję komisarza rządu na Żmudzi. Sielskie lata spędzone w Zułowie, choć przerywane wspomnieniem klęski powstania, były okresem ważnym dla kształtowania jego charakteru. W 1875 r. pożar dworu i majątku zmusił rodzinę Piłsudskich do przeprowadzki do Wilna, gdzie ich status materialny wyraźnie się pogorszył.

Multimedialny model domu rodzinnego Piłsudskich w Zułowie. Po kolei każda jego część jest podświetlana i omawiana przez lektora.

Każda wystawa w muzeum zawiera historyczne eksponaty, uzupełnione przez infografiki, reprodukcje, cytaty, światło, dźwięk oraz prezentacje multimedialne. Całość tworzy wyjątkową atmosferę przekazywanej opowieści.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Cytat z muzeum — „Dla mnie epoka gimnazjalna była swego rodzaju katorgą. Wstyd, że muszę słuchać kłamliwych i pogardliwych słów o Polsce, Polakach i ich historii, palił mi policzki”.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Józef Piłsudski, zwany Ziukiem, od najmłodszych lat wykazywał silne przywiązanie do ojczyzny i ducha niezłomności. Jako uczeń gimnazjum w Wilnie, doświadczył na własnej skórze represji carskich władz, które chciały zniszczyć polską kulturę i tożsamość. Nie poddał się jednak naciskom i założył razem ze swoim bratem, Bronisławem, tajne stowarzyszenie „Spójnia”, które miało na celu podtrzymywanie patriotyzmu i samokształcenia wśród polskiej młodzieży. Po ukończeniu szkoły wyjechał do Charkowa, gdzie rozpoczął studia medyczne. Nie trwały one jednak długo, gdyż w 1887 r. został aresztowany i zesłany na Syberię za udział w spisku przeciwko carowi. Jego brat, Bronisław, który był jednym z głównych organizatorów zamachu, uniknął kary śmierci, ale musiał spędzić wiele lat w niewoli.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Cytat z muzeum — „Sybir odsłonił przed Piłsudskim bezmiar panującej w Imperium tyranii. Już w drodze na wschód, przemierzając Rosję w konwoju kilkudziesięciu skazańców, Ziuk zderzył się z bezprawiem i przemocą caratu. W więzieniu etapowym w Irkucku został brutalnie pobity przez strażników podczas rewolty zesłańców, domagających się łagodniejszego traktowania. Mimo że nie uczestniczył w buncie, wymierzono mu dodatkowe sześć miesięcy aresztu. Wyrok odcierpiał w Kireńsku wyznaczonym na docelowe miejsce jego wygnania. Wtrącony przy blisko czterdziestostopniowym mrozie do celi, w której — jak wspominał — „przez szczeliny widać było nocą gwiazdy”, już pierwszej doby otarł się o śmierć z wyczerpania i wyziębienia. Odratowany, po wyleczeniu odbył resztę kary, pracując w kancelarii szpitala więziennego”.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Cytat z muzeum — „Carski reżim niewolił wszystkie narody i grupy etniczne. Nieograniczona władza imperatora pozwalała mu stosować dowolne represje wobec podbitych nacji europejskich, ludów syberyjskich, jak i samych Rosjan. Wszelkie przejawy nieposłuszeństwa karano m.in. przesiedleniami, które miały jednocześnie zapobiegać buntom. Podobne systemy deportacji, obejmujące również pospolitych przestępców, stosowało wiele mocarstw. Podczas zaborów na zesłanie skazano około 100 tysięcy polskich patriotów. Kierowani byli do rot aresztanckich, służby w dalekich garnizonach wojskowych, na katorgę lub — jak Ziuk — na przymusowe osiedlenie. Trafiali nie tylko na Syberię, ale też na Kaukaz czy w kirgiskie stepy. Tragedię zsyłek, niezależnie od ich charakteru i miejsca, określa się w polskiej tradycji mianem Sybiru”.

Moskwa była punktem przesiadkowym Ziuka w drodze do Wilna

Syberia stała się dla Józefa Piłsudskiego szkołą życia i polityki. Tam poznał wielu ludzi, którzy podzielali jego ideały niepodległościowe, a także tych, którzy mieli inne wizje przyszłości Polski i Rosji. Wśród nich byli powstańcy styczniowi, socjaliści, narodowcy i rewolucjoniści. Z nimi Piłsudski dyskutował, uczył się i kształtował swoje poglądy. Na Syberii przeżył także pierwszą miłość, która jednak nie okazała się trwała.

Cytat z muzeum — „Na Syberii Piłsudski postanowił walczyć z caratem. Tam zdecydował się powiązać hasła niepodległościowe z postulatami sprawiedliwości społecznej, uznając je za niezbędne dla skruszenia imperialnego ucisku. Zasadniczy wpływ na sprecyzowanie poglądów politycznych Ziuka miały jego kontakty z polskimi zesłańcami. Dominowali wśród nich przedstawiciele elity intelektualnej — dawni powstańcy i socjaliści. Dzięki rozmowom ze Stanisławem Landym i poznaniu rosyjskiej publicystyki zorientował się w różnych nurtach doktryny socjalistycznej. Z Bronisławem Szwarcem snuł natomiast wizje odrodzenia niepodległego państwa. Dodatkową inspirację przyniosły mu dzieła Juliusza Słowackiego przysyłane przez rodzinę. Przepełniona duchem wolności twórczość poety stała się bliska Piłsudskiemu na resztę życia”.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Po powrocie z zesłania w 1892 r. do Wilna Józef Piłsudski, używając pseudonimu „Wiktor”, zaangażował się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej. Jego głównym celem było dążenie do niepodległości Polski, a także przeprowadzenie głębokich reform socjalnych. Piłsudski szybko stał się jednym z czołowych działaczy partii, zasiadając w jej kierownictwie. Był również publicystą, redaktorem naczelnym i wydawcą gazety „Robotnik”.

Maszyna, na której drukowano „Robotnika”

Konspiracyjna gazeta „Robotnik”

W 1899 r. poślubił Marię Juszkiewicz, związaną z PPS. Rok później, wraz z nią, został aresztowany w łódzkim mieszkaniu, gdzie znajdowała się tajna drukarnia PPS.

Przykładowe rozwiązania konspiracyjne – pistolet ukryty w dziecięcym wózku, skrytka w kance mleka, kolportaż gazet w walizce podróżnej.

Dystrybucja gazety była bardzo ryzykowna, na ulicach trwały rewizje mieszkańców, a każdy przypadek złapania kogoś z nielegalnym drukiem kończył się brutalnym przesłuchaniem i więzieniem.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Ucieczka z Cytadeli Warszawskiej wydawała się niemożliwa, ale partyjni koledzy przygotowali plan uwolnienia Piłsudskiego. Symulacja choroby psychicznej spowodowała, że został przewieziony do szpitala psychiatrycznego w Petersburgu.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

X Pawilon Cytadeli Warszawskiej nazywano „przedsionkiem Sybiru”

Ze szpitala psychiatrycznego w Petersburgu, z pomocą lekarza Polaka, Piłsudski ucieka w 1901 r. do Galicji, skąd kieruje działalnością niepodległościową.

Rosja przedstawiona w satyryczny sposób.

W 1904 r., gdy wybuchła wojna rosyjsko-japońska, Józef Piłsudski, przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej, postanowił wykorzystać tę okazję do promowania sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Wyruszył do Tokio, gdzie złożył apel sugerujący współpracę między władzami Japonii a PPS.

W tym samym czasie do Tokio przybył również Roman Dmowski, lider Narodowej Demokracji. Dmowski był przeciwny sojuszowi z Japonią. Uważał, że Polska powinna dążyć do odzyskania niepodległości na drodze dyplomatycznej, a nie poprzez działania militarne.

Krzyż Virtuti Militari dla Aleksandry Piłsudskiej

Na zdjęciu Aleksandra Szczerbińska

W latach 1905–1906 r. Józef Piłsudski dowodził Wydziałem Bojowym Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Podczas inspekcji jednego ze składów broni, poznał Aleksandrę Szczerbińską, z którą w 1921 r., po śmierci swojej pierwszej żony wziął ślub i razem zamieszkali w dworku Milusin. Aleksandra urodziła Marszałkowi dwie córki — Wandę i Jadwigę.

W 1906 r. doszło do rozłamu w PPS. Młodsze pokolenie odrzuciło ideę niepodległości Polski, a związało się z ruchem rewolucyjnym w Rosji, z którą wiązali socjalistyczną przyszłość. Piłsudski i jego zwolennicy utworzyli natomiast niepodległościową PPS-Frakcję Rewolucyjną.

Pistolet Piłsudskiego Mauser C96 z kolbą

W 1908 r. Piłsudski pokierował akcją pod Bezdanami, która dostarczyła funduszy na działalność wojskowo-niepodległościową. To symboliczne zakończenie Organizacji Bojowej PPS.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Sokół stał się „zastępczym” godłem narodowym. Znak towarzystwa przypominał zakazanego przez zaborców orła. Trzymane w szponach gimnastyczne hantle kojarzono ze zrywaniem kajdan. Wizerunek drapieżnika pojawił się także jako godło organizacji wywodzących się z Sokoła – skautów i straży ogniowych. MJP

W sierpniu 1914 r., z inicjatywy polityków galicyjskich i w porozumieniu z Wiedniem, powstały Legiony Polskie, które miały ogromne znaczenie dla walki o niepodległość Polski. Józef Piłsudski został dowódcą 1 Pułku Piechoty, a potem I Brygady. To właśnie pod jego przywództwem brygada zyskała charakter niepodległościowy. I Brygada uczestniczyła w wielu bitwach. Jedną z najcięższych była walka pod Kostiuchnówką na Wołyniu w lipcu 1916 r..

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Po rewolucji lutowej w 1917 r. w Rosji, Piłsudski doszedł do wniosku, że Rosja nie jest w tym czasie największym zagrożenia dla niepodległości Polski. Teraz to Niemcy i Austro-Węgry, okupujące polskie ziemie, były głównym wyzwaniem. Latem 1917 r., zerwał z państwami centralnymi, co wywołało tzw. kryzys przysięgowy. W wyniku tego działania większość legionistów została internowana, a sam Piłsudski uwięziony przez Niemców w twierdzy magdeburskiej.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

W 1918 r. Niemcy zwolnili Piłsudskiego, który powrócił do Warszawy. 11 listopada 1918 r. Rada Regencyjna przekazała Piłsudskiemu zwierzchnictwo nad wojskiem, a kilka dni późnej powierzyła mu misję utworzenia Rządu Narodowego. Piłsudski rozpoczął prace nad utworzeniem Polskich Sił Zbrojnych, gdyż uznawał, że tylko silna armia jest warunkiem niepodległości kraju.

W 1919 r. posłowie powierzyli Józefowi Piłsudskiemu funkcję Naczelnika Państwa.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Bolszewicy w tym czasie zapragnęli wywołać rewolucję w Europie zachodniej. Na drodze ich marszu była jednak Polska, którą musieli zniszczyć. Na wiosnę 1920 r. oddziały zbrojne Polski i sprzymierzone z nimi oddziały ukraińskie, rozpoczęły ofensywę kijowską. Celem było zniszczenie bolszewików i zainicjowanie powstania niepodległego państwa ukraińskiego.

Multimedialna animacja z przebiegiem Bitwy Warszawskiej w 1920 roku.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Czapki żołnierzy Polskich po lewej i bolszewickich po prawej

W sierpniu 1920 r. na przedpolu Warszawy doszło do decydującej bitwy pomiędzy oddziałami polskimi a rosyjskimi bolszewikami. Dzięki odpowiedniej strategii Józefa Piłsudskiego i pomocy Matki Boskiej, udało się odnieść zwycięstwo i pogonić bolszewików.

Cud nad Wisłą Jerzego Kossaka (1930r.) Zwróćcie uwagę na wizerunek Matki Bożej unoszący się nad polem bitwy.

Ford FT-B to pierwszy polski samochód pancerny produkowany seryjnie. Zaprojektowany przez inż. Tadeusza Tańskiego został zbudowany na podwoziu cywilnego automobilu. Pancerz wykonano z poniemieckich stalowych płyt okopowych. Łącznie w Centralnych Warsztatach Samochodowych w Warszawie powstało kilkanaście wozów, które użyto m.in. w Bitwie Warszawskiej oraz Bitwie Wołyńsko-Podolskiej. Z armii wycofano je na przełomie lat 20. i 30., a ostatni egzemplarz prawdopodobnie uległ zniszczeniu podczas Il wojny światowej. MJP

W 1921 r., w Rydze, podpisano pokój z bolszewicką Rosją i reprezentantami Ukrainy, jednak nie tej niepodległej tylko marionetkowej, będącej w szponach Rosji.

Po wygranej Bitwie Warszawskiej, Józef Piłsudski otrzymał buławę Marszałkowską.

Gotowość do ciężkiej pracy dla kraju była w II RP najwyższą cnotą. Państwo promowało ją, edukując i nagradzając. Dostrzegało obywatela w każdym z mieszkańców, niezależnie od różnic społecznych, etnicznych i wyznaniowych. MJP

Zachodnia granica II RP pozostawała w decyzji Ententy, choć Piłsudski, chcąc poszerzyć granice Polski, „zadbał” o ruchy powstańcze na Wielkopolsce i Śląsku. Oddziały Ułanów 9 października 1920 r. wyzwoliły Wilno i doprowadziły do zajęcia Wileńszczyzny oraz utworzenia propolskiej Litwy Środkowej.

Ułani

Ceremonia symbolicznych zaślubin z morzem Bałtyckim, dokonanych przez gen. Józefa Haller, którego wojska zajęły Pomorze na mocy traktatu wersalskiego. Puck 10.02.1920r. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Obejrzyjcie nagranie o miasteczku Świętno i poznajcie fascynującą historię obrotnego pastora, który stanął w obliczu Powstania Wielkopolskiego. Zobaczcie, co zrobił dla uratowania swoich mieszkańców:

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Józef Piłsudski piastował stanowisko Naczelnika Państwa do końca r. 1922 r. Wówczas odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył nominowany przez Piłsudskiego Gabriel Narutowicz. Nowo upieczony prezydent Polski padł jednak ofiarą nacjonalistycznego fanatyka, który dokonał zamachu na jego życie. Dla Józefa był to szok, który wpłynął na decyzję o wycofaniu się jego z życia politycznego.

W kolejnym r. Piłsudski wraz z żoną Aleksandrą i córkami Wandą oraz Jadwigą, zamieszkał w dworku Milusin w Sulejówku. Był to dar żołnierzy dla swojego Wodza.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Marszałek bardzo lubił kino i chętnie oglądał różne filmy. Najbardziej podobała mu się kreskówka Myszki Miki Walta Disneya

Piłsudski spędzał czas z rodziną, pisał książki i artykuły. Niewielkie pieniądze przyznane przez państwo kazał oddawać na cele charytatywne. Dworek Milusin przedstawiamy w artykule — „Najważniejszy dworek wolnej Polski”.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

10 maja 1926 r. utworzono rząd z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim i premierem Wincentym Witosem. Piłsudski obarczał polityków tego ugrupowania odpowiedzialnością m.in. za mord na prezydencie Narutowiczu. Taki rząd był nie do zaakceptowania przez Józefa, dlatego też zorganizował zbrojną demonstrację w Warszawie, w celu ustąpienia rządzących ze stanowisk. Zaplanowana demonstracja przekształciła się jednak w trzydniowe walki żołnierzy, wiernych obu stronom. Prezydent i premier ustąpili, obawiając się rozpętania wojny domowej.

Fragment przedwojennej balustrady Mostu Poniatowskiego, wysadzonego przez Niemców w 1944 r., wyłowiony z Wisły; proj. Stefan Szyller, 1914, MJP

Po wydarzeniach majowych nominację na urząd prezydenta otrzymał Piłsudski, który jej nie przyjął. Stanowisko to objął zaproponowany przez niego profesor Ignacy Mościcki. Józef Piłsudski wziął odpowiedzialność za kraj. Marszałek zajmował się głównie sprawami wojskowymi i był Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Dbał o wzmacnianie sił obronnych młodej Polski i był aktywny w sprawach polityki zagranicznej.

Rząd stawiał także na rozwój strategicznych inwestycji — takich jak port w Gdyni, Centralny Okręg Przemysłowy, zakłady zbrojeniowe, rozbudowa i naprawa infrastruktury kolejowej, a także powołano m.in. Polskie Koleje Państwowe, Urzędy Pocztowe, Telegraf i Telefon, Pocztowe Kasy Oszczędności oraz Polskie Linie Lotnicze LOT.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

W kraju natomiast było niespokojnie, opozycja dążyła do obalenia władzy „piłsudczyków”, dlatego też Marszałek zdecydował się w 1930 r. na bardzo kontrowersyjny ruch. Nakazał aresztować część przywódców opozycji i uwięzić ich w twierdzy w Brześciu, gdzie byli brutalnie traktowani. W 1934 r. utworzono obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej, do którego kierowano komunistów, wrogów niepodległości Polski i ukraińskich nacjonalistów, którzy zagrażali ludności polskiej na wschodnich obszarach granicznych.

W wyniku słabości Ligi Narodów i niepewnego sojuszu z Francją, Marszałek podpisał pakty o nieagresji ze Związkiem Radzieckim w 1932 r. i z Niemcami w 1934 r.. Czuł jednak i ostrzegał, że pokój nie będzie trwał zbyt długo, o czym Polacy przekonali się 5 lat później.

Józef Piłsudski zmarł 12 maja 1935 r. w Belwederze. Marszałek spoczął w krypcie katedry na Wawelu. Odszedł wielki człowiek, mąż stanu, twórca Niepodległej, ojciec Narodu Polskiego, Pierwszy Żołnierz Rzeczypospolitej.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Józef Piłsudski na Kasztance MJP

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Józef Piłsudski był kawalerem najważniejszych polskich orderów i odznaczeń.

Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku

Ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej – kopia daru legionistów dla Piłsudskiego z 19 marca 1916 r. MJP

Według Józefa Piłsudskiego o kraj powinni troszczyć się wszyscy obywatele — na wzór republiki antycznej. Oczekiwał od rodaków pełnego zaangażowania we wspólną pracę przy odbudowie Rzeczpospolitej, wierzył, że Polska powinna chronić w sprawiedliwy sposób interesy różnych grup społecznych, szczególnie chroniąc słabszych.