Butrint jest fascynującym miejscem na mapie dziejowej obszaru Morza Śródziemnego. To starożytne miasto znajduje się obecnie na południu Albanii, oddalone o niespełna 20 km od kurortu Saranda. Jest piękne położone na niewielkim wzgórzu, otoczone turkusowymi wodami jeziora Butrint i kanału Vivari. Fascynuje przyjezdnych swym obszarem, na którym archeologiczne odkrycia przeplatają się z przyrodą.

Czy Butrint założyli zbiedzy z napadniętej Troi?

Jak głosi rzymski poeta Wergiliusz, starożytny Bouthrotum (dzisiejszy Butrint) został założony przez uciekinierów z Troi. Kiedy dostawali łomot od Achajów (tak Homer nazywał walczących pod Troją Greków), postanowili uciec z najechanego miasta. Wergiliusz opisał Butrint w poemacie „Eneida”. Podczas tułaczki, uciekający z Troi Eneasz dopływa do jednego z dwóch starożytnych portów w Chaonii (będące częścią Epiru), którym był właśnie Bouthrotum (drugim Onchesmos — współczesna Saranda).

Na miejscu spotyka trojan — syna króla Priama — Helenusa i jego żonę Andromachę, którzy rządzili Chaonią. Andromacha jest wdową po Hektorze (zabitym pod Troją przez Achillesa). Miłym zaskoczeniem dla Eneasza jest fakt ukształtowania nowego miasta na wzór rodzimej Troi. Bouthrotum stał się więc „Małą Troją”.

Przeprowadzone wykopaliska archeologiczne, wskazują na okres powstania Butrintu w około 800-roku p.n.e. Jego ludność składała się z IIirów i Greków. Butrint został założony przez greckie plemię Chaończyków — jedno z trzech wielkich plemion żyjących na obszarze dawnego Epiru, jednak w około VI wieku osiedlili się tutaj Grecy z pobliskiej wyspy Kerkyra (dzisiejsze Korfu). Bouthrotum zajmował wówczas strategiczne miejsce w kontrolowaniu cieśniny Korfu oraz było ważnym portem dla walczącej na Adriatyku floty.

Do IV w. p.n.e. Butrint mocno się rozwinął i rozbudował. Pojawiły się mury obronne i bramy wjazdowe — oglądaliśmy Bramę Lwią i Morską.

Na Lwiej bramie widać lwa pożerającego łeb byka. Symbolicznie oznaczało to los każdego, kto odważy się napaść na miasto. Z biegiem czasu otwór bramy zmniejszono dla ułatwienia ewentualnej obrony przed agresorem.

Miasto zyskało teatr, agorę i sanktuarium Asklepiosa. Był on w mitologii greckiej odpowiednikiem rzymskiego Eskulapa — uleczał ludzi. Był również przedstawiany w postaci laski i węża — co symbolizuje do dzisiaj medycynę i sztukę lekarską.

Grecka agora jest odpowiednikiem rzymskiego forum. To centralne miejsce jest rynkiem w mieście, na którym zbierali się mieszkańcy, wokół którego handlowano i budowano różne obiekty o charakterze publicznym — np.: łaźnie. Butrint-cka agora składała się budynku przeznaczonego dla władz miasta (Prytaneion), teatru, łaźni, świątyni Minervy, atrium (było to prostokątne pomieszczenie z otworem w suficie, wokół którego były wejścia do innych pomieszczeń np.: mieszkalnych), świątyni Asklepiosa, jego skarbca i stoa (długa hala kolumnowa chroniąca mieszkańców przed deszczem czy intensywnym słońcem).

Kult Asklepiosa był bardzo popularny wśród wierzących. Kiedy przybyli do Butrintu — będącego centrum kultu — musieli spać w sanktuarium, mając nadzieję ujrzeć sen lub wizję, która przyniesie im uzdrowienie z choroby. Lekarze i kapłani odprawiali obrzędy interpretowania snów i podawania leków leczniczych.

Rzymskie łaźnie termalne. Zobaczcie, jak wyglądał system podgrzewania wody.

Powstało także miejsce do ćwiczeń — gimnazjum. Akropol został zbudowany na wzniesieniu, a otoczony był trzema rzędami murów.

Osobliwym miejscem wśród starożytnych ruin jest grecki teatr. W czasach rzymskich został przebudowany, tak aby pomieścił większą ilość osób. Zachował się w całkiem niezłym stanie, można zasiąść na trybunach i wyobrazić sobie atmosferę, jaka panowała tutaj w trakcie spektaklu.

W III wieku p.n.e. Buthrotum zostaje włączone do Imperium Rzymskiego.

I przyjechał sam Juliusz Cezar!

Cóż za okazja na spacer ścieżkami, po których kroczył Juliusz Cezar! Przybył on do Colonia Iulia Buthrotum (rzymska nazwa Butrintu nadana na cześć cezara) w 48 r. p.n.e. i nadał mu rzymski status. Tocząc wojnę domową z Pompejuszem przybył do Butrintu po zaopatrzenie dla swojej armii (region ten był mocno pasterski, tworzono pułapki na ryby) oraz dobrze położony militarnie port.

Juliusz wywodził się ze znaczącego rodu Juliuszów, dlatego uważał, że pochodzi od Eneasza, a ten według mitologii posiadał boskie pochodzenie nabyte od matki bogini Wenus (gr. Afrodyta).

Z Forum Romanum (gr. agora) kierujemy się do Gimnazjon. W czasach greckich było to miejsce przeznaczone do ćwiczeń fizycznych. W późniejszych latach gimnazjon przekształcony został w kościół. Znajdowała się tu także fontanna.

W tym zbiorniku pływały żółwie wodne. Było ich całkiem sporo, a najwyraźniej przyzwyczajone do ludzi i ich karmienia, podpływały, licząc na jakiś kąsek.

Cezar po zaciętej walce z Pompejuszem ogłosił Butrint miastem kolonialnym dla rzymskich weteranów. Planu jednak nie udało się zrealizować od razu, ze względu na mocny sprzeciw mieszkańców i właściciela ziemskiego oraz rzymskiego rycerza Tytusa Pomponiusza Attyka. Człowiek ten był w tamtych czasach bardzo bogaty (taki dzisiejszy milioner) i mógł sobie pozwolić na pożyczanie pieniędzy nawet całym miastom! Przyjaźnił się z rzymskim mówcą Cyceronem, który był przeciwnikiem Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta.

Po zamordowaniu Juliusza Cezara w 44 roku p.n.e. władzę w imperium obejmuje jego adoptowany syn Oktawian August, który po pokonaniu w bitwie pod Akcjum — Marka Antoniusza i Kleopatry (31 rok n.e.) – potwierdza rzymską oraz własną pozycję w tym regionie, oraz na obszarze Adriatyku. Miasto otrzymuje teraz nazwę Colonia Augusta Buthrotum.

Za czasów Augusta w Butrint ruszają inwestycje budowlane. Miasto dostaje akwedukt przynoszący spore ilości wody, dzięki czemu mogła powstać ozdobna fontanna i łaźnie. Nad kanałem Vivari zbudowano most łączący miasto z przedmieściami na równinie Vrina, po drugiej stronie kanału. W mieście stają posągi m.in. Augusta, jego żony Livii oraz przyjaciela i dowódcy wojsk — generała Marka Agryppy. Wizerunek Oktawiana Augusta pojawia się na nowo bitych monetach.

Po poważnym trzęsieniu ziemi w 380 roku n.e. Butrint zostaje szybko odbudowany i służy rzymianom jako miasto portowe.

W średniowieczu do miasta dociera chrześcijaństwo. Jest wówczas IV wiek n.e. Butrint staje się siedzibą biskupstwa, a w mieście zbudowano bazylikę na Akropolu, Baptysterium i Pałac Triconch — ta pierwotnie rzymska willa posiadała dziedziniec z fontanną, mozaiki na podłodze oraz malowane ściany.

Włoscy archeolodzy nazwali pałac „Biskupim”. Datują jego powstanie na V w. n.e., kiedy to Butrint był jedną ze stolic biskupich. Obejmował bardzo dużą powierzchnię zabudowy – 3000 m kw. Pałac przetrwał około 1 wieku, kiedy najprawdopodobniej został zniszczony przez atakujących Słowian.

Na tyłach pałacu w jeziorze znajdują się hodowle małż. Słodka woda miesza się z morską, w wyniku czego tworzy się dogodne środowisko do hodowli.

Kolejnym miejscem na mapie miasta jest Baptysterium. Było to miejsce, w którym odbywały się ceremonie chrztu.

Centralne pomieszczenie, zbudowane na planie koła, miało ok. 13,5 metra średnicy. W środku sali znajdowała się chrzcielnica w kształcie krzyża, otoczona dwoma rzędami, po osiem granitowych kolumn w każdym. Liczba osiem symbolizuje w chrześcijaństwie „nowy początek”.

Na podłodze znajduje się dobrze zachowana mozaika złożona z 8 różnych kręgów. Każdy posiada inny motyw i znaczenie. Baptysterium w Butrint było ponoć drugim co do wielkości w Imperium Bizantyjskim.

Kolejnym miejscem Butrintu jest Nimfeum i Bazylika.

Pozostałości po bazylice chrześcijańskiej świadczą o jej wielkości. Za czasów świetności musiała być olśniewająca. Piękne zdobienia i kolorowe mozaiki podkreślały doniosłość tego miejsca. Bazylika powstała w tym samym czasie co Baptysterium — w VI w. n.e.

Tuż obok bazyliki znajduje się Nimfeum. Była to fontanna poświęcona nimfom wodnym. Wygląda jak taka szeroka kapliczka. Była najprawdopodobniej zasilana wodą z wybudowanego akweduktu.

Okres Imperium Bizantyńskiego jest dobrym czasem dla miasta, następnie w X wieku trafia do Cesarstwa Bułgarskiego. XIII i XIV wiek to okres dla miasta pod rządami Republiki Weneckiej, która rządziła Korfu i Butrintem.

Na wzgórzu zbudowali zamek (w którym mieści się obecnie muzeum), a po drugiej stronie kanału Vivar — trójkątną fortecę, w celu kontrolowania ruchu w kanale.

W najwyższej części wzgórza znajduje się akropol. Z góry roztaczają się piękne widoki na kanał Vivari, jezioro czy zamek Ali Pasha.

W zrekonstruowanym zamku na akropolu otwarto muzeum ukazujące dzieje Butrintu na przestrzeni różnych okresów.

Butrint znajdował się także pod rządami Francuzów, kiedy to Napoleon rozwiązał Republikę Wenecką. Wycofujące się wojska francuskie zniszczyły trójkątną fortecę, aby ta nie wpadła w ręce Alego Paszy z Janiny (albański władca osmański). Butrint za czasów Paszy został włączony do terytoriów Imperium Osmańskiego, aż do roku 1912, w którym Albania odzyskała niepodległość i obecnie znajduje się w jej granicach. W 1920 r. rozpoczęto badania archeologiczne pod przewodnictwem włoskich badaczy. W 1992 r. Butrint wpisano na listę UNESCO.

Dojazd do Butrintu

Butrint oddalony jest około 20 km od Sarandy i tylko 4,5 km od kurortu Ksamil. Można dojechać autobusem, samochodem lub wykupić wycieczkę z przewodnikiem.

Jak dostać się do Sarandy tanio samolotem przeczytacie tutaj

My skorzystaliśmy z opcji wynajęcia samochodu. Przed bramą wejściową do parku archeologicznego znajduje się bezpłatny parking.

Tuż obok parkingu kursuje mały promik, który przewozi auta na drugą stronę kanału Vivari. Wzdłuż części kanału kołyszą się małe łódki, a ich właściciele zachęcają turystów do rejsu po kanale i jeziorze Butrint.

Na pewno będąc na południu Albanii musicie odwiedzić obowiązkowo Butrint. Park archeologiczny położony jest w lesie, więc palące słońce nie stanowi tu żadnego problemu. Polecamy także spacer wzdłuż drzew eukaliptusa, którego zapach jest wyjątkowy.

Zobacz także atrakcje Sarandy i niezwykłe miasto Gjirocaster